შორეული გალაქტიკების მრავალფეროვნება

ნახატზე ნაჩვენებია, ინფრაწითელ დიაპაზონში გადაღებული, შორეული გალაქტიკები. სექტორის ზომა, მთვარის ხილური ზომის მესამედს შეადგენს. ინფრაწითელი ტელესკოპების სუსტი სივრცული გარჩევისუნარიანობა, გალაქტიკების დიდ დაშორებასთან ერთად, ხელს გვიშლის დავაკვირდეთ მათ სპირალურ (ან რაიმე სხვა) სტრუქტურას. სამაგიეროდ ჩანს მათი განსხვავებული შეფერილობა. 2500 შორეული გალაქტიკის, ახალი, ინფრაწითელი გამოკვლევის დასკვნით: შორეული გალაქტიკები უფრო მრავალფეროვანნი არიან, ვიდრე ლოკალური გალაქტიკები. სავარაუდოდ ეს გამოწვეულია, ადრეულ ობიექტებში განსხვავებული ტიპის და თვისებების მქონე მტვრის არსებობით.  
მოწოდებულია: ESA GOOD-S.

ახალი მძლავრი ინფრაწითელიტელესკოპების, როგორიცააშიცერის კოსმოსური ტელესკოპი(Spitzer Space Telescope) და (ახლახან გარდაცვლილი)ჰერშელის კოსმოსური ტელესკოპი(Herschel Space Telescope), მწყობრში ჩადგომით, ასტრონომებსგაუჩნდათ შესაძლებლობაშეისწავლონ მტვრის თვისებებიისეთ შორეულ გალაქტიკებში, რომელთაგანაც სინათლე ჩვენამდე მოსვლას ანდომებს სამყაროს არსებობისდროის 90%. ის რომ ასეთიშორეული ობიექტები საერთოდდაიმზირეს, მათი განსაკურთებული,ინფრაწითელი (ანუ იგივესითბური), სიკაშკაშისდამსახურებაა. ეს გალაქტიკები შეიცავს დიდი რაოდენობითვარსკვლავს, რომელთა სინათლეათბობს მტვერს, ხოლო მტვერითავისმხრივ გადაასხივებს მიღებულ ენერგიას ინფრაწითელ დიაპაზონში.

ლოკალური გალაქტიკები(ასეთებად ითვლება, ჩვენგანასეული მილიონი სინათლისწელიწადით დაშორებული“კოსმოსური სამეზობლო”)გვაწვდიან ნიმუშს იმისთვის,რომ დავადგინოთ თუ, როგორიქცევიან გალაქტიკები. მათზედაყრდნობით იქმნება ბაზურიმოდელები, რომლებიც შემდგომ“შორეულ ბიძაშვილების”აღსაწერად გამოიყენება. უკვეათწლეულებია ცნობილი ის ფაქტი, რომადრეულ სამყაროში გალაქტიკებიაქტიურად წარმოქმნიდნენვარსკვლავებს. ასტრონომებისთვისსაკვანძო ამოცანაა გასცენ პასუხი შეკითხვას: არიან თუ არა, შორეულიგალაქტიკები საკმარისადგანსხვავებულები, თავისილოკალური ანალოგებისგან,იმისათვის რომ მათი აღწერისთვისგანსხვავებული ფიზიკურიპროცესების ჩართვამ მოგვიწიოს,თუ ისინი ახლომდებარე გალაქტიკებისანალოგიური მოდელების საშუალებით შეგვიძლიაგანვიხილოთ.

ამ კითხვაზე პასუხისგასაცემად, ასტრონომმა ჰოსეონგ ჰვანგ-მა (Ho Seong Hwang, CfA)კოლაბორატორთა დიდ ჯუფთანერთად, შორეული გალაქტიკების დიდი კრებული შეისწავლა.ჰერშელის კოსმოსური ტელესკობი,თავისი არსებობის მანძილზე,დააკვირდა საკმარისად ბევრშორეულ ინფრაწითელ გალაქტიკას.500000-ზე მეტიდანასტრონომებმა 2500 ამოარჩიეს. კრიტერიუმი შემდეგი იყო: გალაქტიკები მკაფიოთ უნდაჩანდნენ ინფრაწითელი დიაპაზონისრამოდენიმე არეში; უნდაარსებობდეს სხვა სამეცნიერო მისიების დამატებითი დაკვირვებები. მონაცემები, დაკვირვებისმიზნებისგან დამოუკიდებლადიყო შერჩეული (მაგალითისთვის განსაკუთრებულად დიდ სიკაშკაშისობიექტებს, საერთო დასკვნების სანდოობაზე უარყოფითიზეგავლენის შეეძლო),რაც ნიმუშთა ასეთ დიდ რაოდენობაზეპირველად განხოციელდა.

შედეგები მოულოდნელი აღმოჩნდა. მეცნიერებმა დაადგინეს,რომ დაშორებულ, კაშკაშა,გალაქტიკებში, მტვერს აქვსტენდენცია იყოს უფრო თბილი,ვიდრე იგივე სიკაშკაშისახლომდებარე გალაქტიკებში.სხვა ნიშნებთან ერთად მონაცემებმაგამოავლინეს რომ მტვრისმახასიათებლების და მტვრის ირგვლივი გარემოსთვისებების, დროში განვითარებამთლად კარგად არ არის ცნობილი.შესაძლოა გალაქტიკური მტვერის თვისებებისამგვარი ვარიაცია, იწვესადრეულ სამყაროში არსებული გალაქტიკებისტიპების მრავალფეროვნებას.საბოლოოდ, სხვა ბოლო შრომებთანერთად, ეს ახალი პუბლიკაციამიგვითითებს: არსებობსიმის ნიშნები, რომ შორეულიგალაქტიკების ფორმირებადაიწყო დიდი აფეთქებიდანუფრო ხანმოკლე პერიოდისშემდეგ, ვიდრე ეს ძველ მოდელებშიიყო ნავარაუდევი.

მოწოდებულიაჰარვარდისსმითსონის ასტროფიზიკისცენტრის მიერ (Harvard-SmithsonianCenter for Astrophysics)

სტატიის ორიგინალიიხილეთ:

http://phys.org/news/2013-06-diversity-distant-galaxies.html